Cảnh báo lừa đảo thương mại quốc tế

[CAND] Trong bối cảnh doanh nghiệp (DN) "khát" đơn hàng, khi nhận được lời đề nghị từ nước ngoài, nhất là từ các thị trường Âu-Mỹ, không ít DN xuất khẩu (XK) của Việt Nam có xu hướng chủ quan, dẫn tới sơ hở khi tiếp cận, sơ hở khi soạn thảo hợp đồng và bị "sập bẫy" gian lận thương mại, lừa đảo hoặc vướng vấn đề về pháp lý.

Liên tục cảnh báo nhưng doanh nghiệp vẫn mắc bẫy

Mới đây, Thương vụ Việt Nam tại một số nước châu Âu thông tin cảnh báo về các hiện tượng lừa đảo, rủi ro khi DN kinh doanh XK với các đối tác tại thị trường này. Cụ thể, Thương vụ Việt Nam tại Tây Ban Nha thông tin nhận được phản ánh của một số DN trong nước kinh doanh XK hạt điều và hạt tiêu về DN Tây Ban Nha, đó là DN Tây Ban Nha viện lý do hàng của DN Việt Nam không bảo đảm chất lượng hàng hóa tại cảng đến, hay bị lâm vào tình trạng thua lỗ do giá thị trường sở tại sụt giảm nên đã không thực hiện đúng theo hợp đồng mua bán, cụ thể là chậm trễ, chây ì trong thanh toán tiền hàng. Thực tế này đã gây khó khăn, tổn hại thời gian, chi phí lưu kho và phải kéo hàng về đối với DN Việt Nam.

Theo ông Vũ Chiến Thắng, Tham tán thương mại, Thương vụ Việt Nam tại Tây Ban Nha, gần 3 năm qua, Thương vụ trực tiếp hỗ trợ DN Việt Nam giải quyết  7 vụ việc liên quan đến lừa đảo trong giao dịch quốc tế. Trong đó, 5 vụ việc liên quan XK hạt điều, 1 vụ liên quan đến XK hồ tiêu đen, 1 vụ liên quan đến XK sản phẩm gang đúc.

Doanh nghiệp cần kiểm tra kỹ đối tác trước khi tiến hành giao dịch.

Thương vụ Việt Nam tại Hà Lan cũng vừa cảnh báo những trường hợp lừa đảo qua mạng, đặc biệt đối với các sản phẩm xăng dầu tại thị trường này. Các đối tượng lừa đảo thường lập một trang web giả mạo với các thông tin bịa đặt hoàn toàn, hoặc lập một trang web giả danh các công ty xuất nhập khẩu hoặc công ty cung cấp dịch vụ cho thuê bồn chứa xăng dầu có thật, với đầu mối liên hệ thường là số điện thoại di động hoặc số điện thoại dùng internet (số của sim 4G).

Lợi dụng tâm lý cho rằng Hà Lan là một nước phát triển, hệ thống luật pháp chặt chẽ, các công ty làm ăn đảm bảo uy tín, một số DN khi thấy hợp đồng có điều khoản hấp dẫn nên đã tiến hành gấp sợ mất cơ hội nên không kiểm tra kỹ thông tin về đối tác. Thậm chí, khi các DN này có ý định xác minh tư cách pháp nhân thì họ cung cấp thông tin qua sao chép dữ liệu giấy phép đăng ký kinh doanh trích xuất từ cơ quan có thẩm quyền hoặc cho phép các DN tiến hành xác minh trực tiếp bởi bên thứ ba độc lập nhưng thực tế thì không thể xác minh vì không có thật.

Bà Trần Thu Quỳnh, Tham tán thương mại, Thương vụ Việt Nam tại Canada cho biết, từ đầu năm 2023 tới nay, Thương vụ ghi nhận số vụ lừa đảo nhỏ trên địa bàn sở tại tăng nhanh, bình quân 10 vụ/tháng liên quan đến việc đòi, yêu cầu của DN Canada về chứng chỉ không có thật. Mặc dù Thương vụ đã không ít lần cảnh báo DN Việt Nam qua nhiều kênh thông tin khác nhau, nhưng số vụ lừa đảo vẫn không hề giảm. Theo bà Quỳnh, theo quan sát, do đang "khát" đơn hàng nên khi nhận được lời đề nghị từ nước ngoài, nhất là từ thị trường tin cậy như Canada, DN Việt Nam có xu hướng chủ quan, sơ hở trong tiếp cận và soạn thảo hợp đồng. Hình thức lừa đảo của các đối tượng rất tinh vi, phức tạp do có thể tiếp cận dễ dàng và giả mạo thông tin của DN Canada uy tín.

Theo Bộ Công Thương, dù nhiều ngành hàng XK của Việt Nam hiện nay đứng hàng đầu thế giới nhưng đa phần các DN Việt Nam lại là các DN nhỏ và vừa, rất thiếu kinh nghiệm về tranh chấp thương mại quốc tế. Một số DN có tâm lý nóng vội, muốn bán được hàng ngay dẫn đến đưa ra các điều khoản hợp đồng bị hớ, cam kết lỏng lẻo trong mua bán. Cũng có trường hợp một số DN sở tại không chủ ý lừa đảo nhưng chây ì thanh toán. Hơn nữa, DN Việt đã quá tin tưởng vào người môi giới.

Hiện nay, nhiều hợp đồng do người môi giới soạn thảo rất đơn giản, thiếu nhiều điều khoản quan trọng nhưng DN vẫn chấp nhận. Đáng e ngại hơn, DN cũng đã bỏ qua khâu kiểm tra đối tác trong khi đây là một yêu cầu bắt buộc khi giao dịch với đối tác mới. Do vậy, DN không nhận biết được những dấu hiệu rủi ro. Tình trạng lừa đảo qua mạng không chỉ diễn ra ở khu vực Trung Đông, châu Phi mà ngày càng phổ biến và diễn ra ngay cả tại các thị trường lớn, có uy tín như Mỹ, Hà Lan, Italia, Na Uy...

Doanh nghiệp cần kiểm tra kỹ về đối tác

Để hạn chế rủi ro trong giao dịch thương mại quốc tế, thời gian qua, Bộ Công Thương đã nhiều lần cảnh báo các DN Việt Nam khi giao dịch với các DN nước ngoài cần phải thận trọng và đàm phán kỹ điều khoản thanh toán để bảo đảm an toàn nhất. Ông Vũ Chiến Thắng đề xuất DN trong nước tăng cường phối hợp với Thương vụ trong xác minh DN sở tại trước khi ký kết hợp đồng mua bán nhằm giảm thiểu rủi ro gặp phải đối tác lừa đảo.

Để đảm bảo an toàn trong giao dịch quốc tế, bà Trần Thu Quỳnh đề nghị DN khi nhận được những đề nghị kỳ lạ cần xác minh rõ ràng. Ngoài Thương vụ Việt Nam ở Canada, DN có thể liên hệ với Đại sứ quán Canada tại Hà Nội và TP Hồ Chí Minh để được hỗ trợ. Cùng với đó, để tránh lừa đảo, ông Nguyễn Cảnh Cường, nguyên Tham tán thương mại Việt Nam tại Vương quốc Anh cũng cho rằng, DN Việt Nam nên kiểm tra tính xác thực của thông tin về đối tác của mình. Trong đó, DN phải tìm hiểu, xác minh uy tín của bạn hàng trước khi tiến hành giao dịch và thường xuyên theo dõi những biểu hiện biến động bất thường của bạn hàng. Những lời mời chào hấp dẫn (mua hàng giá cao, bán hàng giá rẻ, phong cách nhanh và sẵn sàng tạo thuận lợi) của khách hàng mới quen trên không gian ảo thường tiềm ẩn nguy cơ lừa đảo.

Đặc biệt, hacker có thể xâm nhập hệ thống thư điện tử của DN để mạo danh giao dịch và sửa thông tin tài khoản ngân hàng trên hóa đơn. Nếu DN nhận được một email thông báo của khách hàng lâu năm thay đổi số tài khoản ngân hàng thì phải cảnh giác vì các công ty tại châu Âu hầu như không bao giờ thay đổi số tài khoản ngân hàng, kể cả khi đổi chủ.

Trước tình hình các hình thức lừa đảo thương mại quốc tế đang gia tăng, Bộ Công Thương đã nhanh chóng chỉ đạo các đơn vị chức năng thuộc Bộ, hệ thống Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài, phối hợp với các cơ quan liên quan thường xuyên cập nhật thông tin, cảnh báo cho các địa phương, hiệp hội ngành hàng, DN về các hình thức lừa đảo, gian lận thương mại phổ biến hoặc mới xuất hiện. Đồng thời, tăng cường hướng dẫn, tăng cường bồi dưỡng kiến thức thương mại, tài chính quốc tế, đào tạo kỹ năng giao dịch quốc tế cho các địa phương, DN Việt Nam, nhất là các DN vừa và nhỏ để nâng cao năng lực của DN trong giao dịch thương mại quốc tế.

Lưu Hiệp