Công ước Hà Nội khẳng định vị thế, uy tín của Việt Nam trong bảo đảm quyền con người trên không gian mạng

[CAND] Ngày 24/12/2024 (giờ địa phương), tại New York, Đại hội đồng Liên hợp quốc (LHQ) đã thông qua Công ước LHQ về chống tội phạm mạng, đánh dấu một cột mốc lịch sử trong nỗ lực toàn cầu nhằm đối phó với tội phạm trong thời đại số.

Đặc biệt, theo Điều 64 của Công ước, văn kiện này sẽ được mở ký tại Thủ đô Hà Nội trong năm 2025 và mang tên gọi "Công ước Hà Nội". Đây là sự kiện không chỉ thu hút sự quan tâm của cộng đồng quốc tế mà còn khẳng định vai trò ngày càng nổi bật, quan trọng cũng như uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế. Đồng thời là bằng chứng sinh động tiếp tục bác bỏ luận điệu xuyên tạc của các thế lực thù địch, phản động vu cáo Việt Nam không có dân chủ, nhân quyền.

Những đóng góp của Việt Nam vào các hoạt động thúc đẩy hoà bình, an ninh và phát triển của toàn cầu

Ngày 20/9/1977, Việt Nam chính thức gia nhập LHQ, đây là một mốc son lịch sử đánh dấu sự ghi nhận của tổ chức toàn cầu lớn nhất hành tinh và cộng đồng quốc tế đối với một nước Việt Nam hòa bình, thống nhất, độc lập, tự do và dân chủ. Trong suốt chặng đường 48 năm là thành viên của LHQ, Việt Nam từ một nước nhỏ vừa thoát khỏi chiến tranh, đói nghèo, lạc hậu đã vươn lên trở thành một trong những quốc gia đi đầu trong việc thực hiện các Mục tiêu phát triển Thiên niên kỷ mà LHQ đề ra; mối quan hệ giữa Việt Nam với LHQ không ngừng được củng cố, phát triển và Việt Nam luôn nỗ lực là một thành viên tin cậy, chủ động, có trách nhiệm của LHQ, nổi bật là những đóng góp to lớn vì mục tiêu duy trì hòa bình và an ninh quốc tế.

Đại diện Phái đoàn Việt Nam phát biểu tại sự kiện thông qua Công ước Hà Nội.

Ngay sau khi gia nhập LHQ, Việt Nam đã tranh thủ được sự đồng tình và ủng hộ của các nước thành viên, các tổ chức quốc tế, viện trợ, giúp đỡ Việt Nam tái thiết sau chiến tranh, phục vụ cho công cuộc phát triển kinh tế-xã hội của đất nước và Việt Nam đã sớm trở thành một trong những quốc gia hoàn thành các Mục tiêu phát triển Thiên niên kỷ (MDGs) của LHQ.

Bên cạnh  đó, Việt Nam đã tích cực, chủ động tham gia một cách có trách nhiệm nhằm hiện thực hóa các mục tiêu của LHQ, trong đó nổi bật là việc đóng góp, xây dựng mục tiêu duy trì hòa bình và an ninh quốc tế của LHQ: Việt Nam tích cực tham gia đàm phán và là một trong những nước đầu tiên ký Hiệp ước cấm thử hạt nhân toàn diện (CTBT), tham gia và trở thành thành viên của Hội nghị Giải trừ quân bị (CD), Việt Nam tích cực thương lượng và trở thành thành viên chính thức của Công ước cấm vũ khí hóa học (CWC).

Ngoài ra, Việt Nam đã phê chuẩn và thực thi nhiều công ước quốc tế về nhân quyền như Công ước chống tra tấn (CAT) và Công ước quốc tế về quyền dân sự và chính trị (ICCPR); đồng thời chủ động đưa ra các kiến nghị về việc cải thiện cơ chế giám sát và xử lý tội ác chống lại loài người. Những cải tiến này không chỉ dừng lại ở cấp quốc tế mà còn được Việt Nam áp dụng vào hệ thống pháp luật trong nước, như việc sửa đổi Bộ luật Hình sự để phù hợp với các chuẩn mực quốc tế…

Là một quốc gia từng chịu nhiều tổn thất nặng nề từ chiến tranh, Việt Nam hiểu rõ hơn ai hết giá trị của hòa bình và nhân quyền. Từ kinh nghiệm lịch sử, Việt Nam đã biến đau thương thành động lực để đóng góp tích cực vào các nỗ lực quốc tế nhằm đấu tranh chống lại các tội ác chống lại loài người.

Vai trò của Việt Nam không chỉ giới hạn ở việc tham gia, mà còn chủ động thúc đẩy hợp tác, sáng kiến và cải tiến các cơ chế pháp lý toàn cầu. Đặc biệt, Việt Nam đã hai lần được bầu làm Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an LHQ, nhiệm kỳ 2008-2009 và 2020-2021. Trong suốt nhiệm kỳ của mình, Việt Nam đã tích cực thúc đẩy các nỗ lực ngoại giao, đối thoại, tìm kiếm giải pháp hòa bình cho các xung đột quốc tế. Với vai trò này, Việt Nam đã đưa ra nhiều sáng kiến quan trọng như việc thúc đẩy các nghị quyết về bảo vệ dân thường trong xung đột, ứng phó với hậu quả của chiến tranh và biến đổi khí hậu.

Bên cạnh đó, Việt Nam còn được bầu vào Hội đồng Nhân quyền, Hội đồng Kinh tế - Xã hội (ECOSOC) và nhiều cơ chế quan trọng khác của LHQ. Những đóng góp tích cực của Việt Nam vào các cơ chế này đã giúp nâng cao vị thế của quốc gia trên trường quốc tế, đồng thời khẳng định cam kết của Việt Nam trong việc bảo vệ và thúc đẩy các giá trị nhân quyền, bình đẳng giới, và phát triển bền vững.

Từ khi Hội đồng Nhân quyền LHQ được thành lập (năm 2006), Việt Nam hai lần trúng cử vào Hội đồng này: Năm 2013, lần đầu tiên trúng cử nhiệm kỳ 2014-2016; năm 2022 trúng cử nhiệm kỳ 2023 - 2025 và đang tái ứng cử nhiệm kỳ 2026-2028 để tiếp nối những đóng góp và cam kết. Đồng thời, Việt Nam đã được quốc tế ghi nhận khi có cách tiếp cận xây dựng trong thúc đẩy đối thoại trong khuôn khổ Hội đồng Nhân quyền giữa các nước liên quan, các tổ chức khu vực và các cơ chế của LHQ về quyền con người nhằm giải quyết những quan tâm cụ thể về các vấn đề liên quan đến nhân quyền, nhân đạo; gắn với việc phối hợp với các nước đang phát triển đấu tranh để bảo đảm Hội đồng Nhân quyền hoạt động đúng nguyên tắc, thủ tục, không chính trị hóa, không can thiệp vào công việc nội bộ các nước.

Với những đóng góp của mình, Việt Nam đã được tín nhiệm bầu vào nhiều vị trí, cơ quan quan trọng của LHQ và ghi được nhiều "dấu ấn" Việt Nam tại các cơ quan như: thành viên Hội đồng Thống đốc cơ quan Năng lượng Nguyên tử quốc tế (IAEA) 2021-2023, Hội đồng khai thác Liên minh Bưu chính Thế giới (UPU) nhiệm kỳ 2022-2025, Phó Chủ tịch Đại hội đồng LHQ Khóa 77 (9/2022-9/2023); các cơ quan điều hành và chuyên môn của Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa (UNESCO) như: Hội đồng Chấp hành UNESCO 2021-2025, Ủy ban liên chính phủ về bảo vệ và phát huy sự đa dạng của biểu đạt văn hóa 2021-2025, Ủy ban liên chính phủ về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể 2022-2026; Ủy ban Luật pháp quốc tế (ILC) 2023-2027; Hội đồng Nhân quyền LHQ nhiệm kỳ 2023-2025; Ủy ban pháp lý và kỹ thuật của Cơ quan quyền lực đáy đại dương (LTC) nhiệm kỳ 2023-2027.

Với những thành tựu nổi bật và đóng góp tích cực trong suốt 48 năm qua, Việt Nam đã khẳng định vai trò của mình là một thành viên trách nhiệm và tích cực của LHQ. Hiện tại và tương lai, Việt Nam sẽ tiếp tục đóng góp vào việc giải quyết các thách thức mới nổi lên như tội phạm mạng và bảo đảm quyền con người trên không gian mạng. Qua đó, thúc đẩy hoà bình, an ninh và phát triển của toàn cầu.

Công ước Hà Nội khẳng định vị thế và vai trò của Việt Nam trong đảm bảo quyền con người trên không gian mạng

Với sự bùng nổ của khoa học công nghệ, không gian mạng đang trở thành môi trường thuận lợi cho các băng nhóm tội phạm móc nối với nhau, tạo thành những mạng lưới tội phạm lớn, hoạt động xuyên quốc gia. Chúng triệt để lợi dụng tính ẩn danh, tạo lập, sử dụng các trang mạng có máy chủ ở nước ngoài, nhất là các mạng xã hội có sự phát triển nhanh, bảo mật hơn như Telegram, Viber, TikTok, Instagram, Twitter...; sử dụng các tài khoản cá nhân nặc danh, ẩn danh, chiếm đoạt được của người khác, tài khoản giả mạo, lập các trang, nhóm mạng xã hội ẩn thông tin quản trị để lừa đảo, chiếm đoạt tài sản.

Tội phạm xuyên quốc gia, nhất là tội phạm mạng hiện nay đang là vấn đề chung của quốc tế và không một quốc gia đơn lẻ nào có thể tự mình giải quyết được vấn đề này. Do đó, hợp tác giữa các nước trong phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia đóng vai trò hết sức quan trọng. Với nguyên tắc "không đi sau tội phạm, không để tội phạm lộng hành", Việt Nam đã và đang nỗ lực, kiên quyết, kiên trì, đấu tranh có hiệu quả với các loại tội phạm, nhất là tội phạm mạng trong thời đại số hiện nay.

Sự ra đời của Công ước Hà Nội đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong hơn hai thập niên, khi lần đầu tiên một văn kiện quốc tế về tội phạm xuyên quốc gia được thông qua. Văn kiện này không chỉ thể hiện quyết tâm của cộng đồng quốc tế trong việc đối phó với những thách thức ngày càng phức tạp từ không gian mạng mà còn khẳng định, sự đoàn kết và hợp tác là chìa khóa để đảm bảo an ninh mạng toàn cầu. Công ước gồm 9 chương, 71 điều là kết quả của gần 4 năm thương lượng liên tục và kéo dài (2021-2024) giữa các quốc gia thành viên nhằm xây dựng một khuôn khổ pháp lý đa phương toàn diện để đấu tranh với loại tội phạm nguy hiểm này. Đánh giá về vai trò của Công ước Hà Nội, nhất là trong đảm bảo quyền con người trên không gian mạng, Chủ tịch Đại hội đồng LHQ Philémon Yang coi đây là một công cụ mới để bảo vệ con người trong một thế giới nơi công nghệ thông tin và không gian số cho thấy tiềm năng to lớn nhưng cũng tiềm ẩn nhiều mối đe dọa.

Bà Ghada Waly, Giám đốc điều hành Văn phòng LHQ về chống ma túy và tội phạm (UNODC) đánh giá, việc thông qua Công ước Hà Nội là một chiến thắng hết sức ý nghĩa của chủ nghĩa đa phương, đồng thời là bước tiến quan trọng trong nỗ lực của cộng đồng quốc tế hướng tới việc xử lý các hành vi phạm tội trên không gian mạng như lạm dụng tình dục trẻ em, lừa đảo trực tuyến hay rửa tiền… Cùng ngày, Tổ chức Cảnh sát quốc tế (Interpol) cũng đánh giá cao việc Đại hội đồng LHQ thông qua Công ước Hà Nội là một dấu mốc quan trọng trong cuộc chiến chống lại các mối đe dọa từ tội phạm mạng.

Sự kiện Việt Nam đăng cai Lễ ký Công ước tại Thủ đô Hà Nội tới đây khẳng định cam kết mạnh mẽ của Đảng và Nhà nước trong hợp tác quốc tế phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia, nâng cao nhận thức và năng lực phòng ngừa của người dân đối với tội phạm mạng, cũng như góp phần đảm bảo quyền con người trên không quan mạng, xây dựng môi trường kinh doanh ổn định, an toàn, thúc đẩy phát triển kinh tế, xã hội. Bên cạnh đó, cho thấy lập trường nhất quán của Việt Nam là đề cao luật pháp quốc tế, chủ trương chủ động tham gia, đóng góp tích cực vào công việc chung của LHQ để giải quyết các vấn đề mang tính toàn cầu, trong đó, tội phạm luôn là mối đe dọa đối với an ninh, kinh tế và ổn định xã hội của các quốc gia trên thế giới, đặc biệt là khu vực châu Á-Thái Bình Dương.

Trong bối cảnh thế giới đối mặt với những thách thức nghiêm trọng về nhân quyền và công lý quốc tế, nhu cầu cấp bách về một hiệp ước toàn cầu mới để ngăn chặn tội phạm mạng, bảo vệ quyền con người trên không gian mạng chưa bao giờ rõ ràng hơn. Với kinh nghiệm lịch sử và trách nhiệm quốc tế, Việt Nam không chỉ góp phần xây dựng nền hòa bình bền vững mà còn trở thành điểm sáng trong nỗ lực bảo vệ nhân quyền và đấu tranh chống tội phạm mạng toàn cầu. Công ước Hà Nội một lần nữa thể hiện cam kết mạnh mẽ của cộng đồng quốc tế trong việc xây dựng một không gian mạng an toàn, lành mạnh. Đây không chỉ là công cụ pháp lý quan trọng, mà còn là biểu tượng của sự đoàn kết và hợp tác toàn cầu trước những thách thức mới của thời đại số.

Việc các quốc gia cùng nhau tham gia và thực hiện Công ước sẽ góp phần bảo vệ lợi ích chung, đồng thời thúc đẩy sự phát triển bền vững trong kỷ nguyên công nghệ 4.0. Đồng thời đây cũng là cơ hội lớn để Việt Nam tiếp tục đóng góp tích cực vào những nỗ lực chung của LHQ cũng như của cộng đồng quốc tế trong bảo vệ và thúc đẩy những giá trị phổ quát về quyền con người, cùng phấn đấu vì hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ, hợp tác phát triển và tiến bộ xã hội. Qua đó, tiếp tục khẳng định thành tựu, vị thế, uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế, bác bỏ mọi luận điệu xuyên tạc của các thế lực thù địch và các chiêu trò vu cáo Việt Nam trong vấn đề dân chủ, nhân quyền.

Liêm Chính - Bình Nguyên